شمال نیوز: دکتر سید کمیل هاشمی / یکی از بزرگترین چالش های نظام مدیریت شهری در ایران، نحوه تامین درآمدهای مورد نیاز برای دستیابی به توسعه پایدار یک شهر هوشمند است. عدم پایداری درآمدهای متعارف شهری و وابسته بودن این درآمد ها به متغیرهای دیگری که شهرداری ها نقشی در هدایت و مدیریت آن ندارند؛ باعث گردیده است تا برنامه ریزی در حوزه کلان شهری و زیرساخت های مورد نیاز یک شهر پایدار، توسعه پذیر و هوشمند با چالش های جدی مواجه گردد.

شهرداری ها برای تامین هزینه های روزمره خود با مشکلات زیادی مواجه هستند. وظایف متنوع و گسترده زیادی بر دوش شهرداری ها قرار داده شده است. هرچند دانش روز روش های مناسب و مقرون به صرفه ای برای حل بعضی از این وظایف تعریف کرده است؛ اما عدم شناخت مناسب مدیران شهری نسبت به این دانش روز در کنار عدم توجه دقیق به ساختارهای دانش بنیان در سطح مدیریت های شهری موجب شده است هزینه های اجرایی شهرداری ها بطور قابل توجهی افزایش داشته باشد. هر از گاهی نیز برای اینکه ظاهر استفاده از دانش روز به مدیران نشان داده شود، راهی دیار فرنگ می شوند تا فقط ببینند. فارغ از اینکه این ظاهر، باطنی دارد که نیاز به شناخت و تخصص بیشتری دارد و اهل فن می توانند آن را درک کنند.

معضل درآمدهای ناپایدار شهری در شهرهای متوسط و کوچک خودنمایی بیشتری دارد. فراهم نمودن بسترهای متناسب با جمعیت در هر شهر ، کنترل و نظارت بر توسعه گستره فیزیکی شهر و تامین زیر ساخت های شهری هزینه های سنگینی بر دوش شهرداری ها تحمیل کرده است. درآمدهای ناپایدار شهری اگرچه نیازهای کوتاه مدت شهر را برطرف می‌کند، اما استمرار آن‌ها، آسیب‌های جدی بر شهر وارد کرده و اعتماد شهروندان را دچار خدشه می‌کند.

در حال حاضر و در بیشتر شهرهای استان مازندران، عمده درآمدهای شهری از محل فروش تراکم ، تخلفات ساختمانی و بهره مندی از عوارض ساخت و سازها در شهر می باشد. بخش کمتری از درآمد شهرداری ها از بخش عوارض مالیات بر ارزش افزوده و یا بودجه های دولتی تامین می گردد و معمولا شهرداری ها اموال غیر منقول مختصری دارند که با در اختیار قراردادن آنها به بخش خصوصی، درآمد اندکی از این طریق کسب می کنند. این درآمدها با نوسان بازار ساخت و ساز و یا نوسان در بازار کسب و کار، دچار تغییرات شدید می گردد و عملا راه را برای برنامه ریزی آینده شهری بسیار متلاطم می نماید. این امر، مدیریت شهر را تبدیل به یک مدیریت کوتاه مدت می‌کند که نمی‌تواند چشم اندازهای بلندی برای شهر داشته باشد و این موضوع موقعیت مدیریت شهری را در حالت تدافعی قرار می‌دهد. برای اینکه برنامه های میان مدت و دراز مدت شهرداری ها به ثمر بنشیند، نیاز به وجود درآمدهای پایدار شهری است تا مدیران شهری بدون دغدغه از تغییرات گسترده در وضعیت کشور، بتوانند اهداف خود را که نشأت گرفته از نیاز شهروندان است، در شهرها پیاده نمایند.

برای داشتن یک سازوکار پایدار کسب درآمد برای شهرداری‌ها، می بایست به مدیریت نو و فن آورانه توجه ویژه ای داشت. ورود به حوزه فن آورانه نیازمند صرف هزینه های هنگفتی است. لذا در دید مدیریت شهری پایدار، باید سرمایه گذاری های مناسب و کارا را عمق بخشید و با اعتماد به بخش خصوصی سهم مشارکتی آنها را در تامین فعالیت های عمومی و زیربنایی شهر افزایش داد. استفاده از ظرفیت های بالقوه شهر را باید از زاویه نگاه متفاوتی دید. ایجاد پارک‌های علم و فناوری می‌تواند منبع درآمد مناسبی باشد. علاوه بر آن عمده شهرهای استان مازندران قابلیت جذب "توریست طبیعت گرد" را دارا هستند. لذا می توان به توسعه مناطق توریست پذیر به کمک بخش خصوصی توجه ویژه ای مبذول داشت. مشارکت شهرداری ها در چنین پروژه هایی باعث کسب درآمدهای پایداری برای آنها می شود. نکته اساسی در این نگرش، باید بر مبنای رشد روزافزون فن آوری و ساختارهای نوآورانه و با تکیه بر مسایل فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی باشد. همچنین این نکته را باید یادآوری کرد توسعه حوزه ارتباطات و حمل و نقل، کلید ورود به سایر حوزه های توسعه شهری است.

در کنار این موارد، نقش آموزش در توسعه فرهنگی و اجتماعی یک شهر هوشمند را نباید فراموش نمود. ارتقای شهروندان می تواند یاری دهنده مدیریت شهری در ایجاد درآمدهای پایدار باشد. به عبارتی، بخشی از درآمد های شهری از محل عوارض نوسازی، حمل و نقل و خدمات شهری تامین می گردد. برای پایدار نمودن این درآمدها، شهروندان نقش اساسی را ایفا می نمایند. چنانچه حس اعتماد بین شهروندان و مدیریت شهری افزایش یابد، درآمد این حوزه پایدار خواهد بود. تاثیرگذاری شهروندان در مدیریت شهری با انتخاب افراد متعهد و متخصص محقق می شود. از آن طرف، روحیه صداقت و پاسخگویی مدیران شهری می تواند زمینه مشارکت شهروندان در توسعه شهر را ارتقا دهد. این دو در کنار هم راه رسیدن به نظامی قانونمند، پویا و مطلوب در حوزه درآمدهای پایدار شهری را فراهم می آورند.

دکتر سید کمیل هاشمی

عضو هیات علمی دانشکده عمران دانشگاه نوشیروانی بابل